Yaratıcı Dramanın Aşamaları
Bir yaratıcı drama çalışmasının sürecini, başlangıçtan itibaren ele aldığımızda şu aşamalarla karşılaşırız.
1. Plan Hazırlama Aşaması
1.1. Amaç ve Kazanımları Belirleme
Yaratıcı Drama eğitmeni, kendi programında öncelikle amaç (hedef) ve kazanımları (davranışları) belirlemek zorundadır. Amaç eğitimcinin, eğiteceği kişilerde öğretim süreci sonunda kazandırılmasını beklediği özelliklerin neler olduğunun belirlenmesidir. Kazanım ise, eğitilen kişilerin eğitim süreci içinde bu amaç doğrultusunda kendisine gelen uyarıcıya verdiği sonuç tepkilerin listesidir. Buradan hareketle bu sonuç tepkileri (kazanım / davranış) amaçta belirtilen sonuçları karşılamıyorsa, yani amaç kazanıma dönüştürülememişse, etkili bir planlama yapılamamıştır.
1.2. İçerik Hazırlama
Yaratıcı drama çalışmalarında, sanat alanları başta olmak üzere sosyal bilimlerinin tüm verilerinden yararlanılır. Resimden müziğe, heykelden fotoğrafa, şiirden öyküye, iletişimden etkileşime, felsefeden sosyolojiye pek çok alandan içerik oluşturulabilir. Yaratıcı drama, yararlanılabilecek her şeyi kullanarak kendine bir içerik hazırlayabilecek yapıya sahiptir.
2. Uygulamalar Aşaması
2.1. Hazırlık
Hazırlık aşaması lider veya öğretmenin öğrencileri için oluşturduğu planın gerektirdiklerini; kendi içinde ve ortam içinde kontrol etmesi, etkinliğin malzemelerini yaratıcı drama yapılacak alana yerleştirilmesi ve hazır bulunuşluk düzeyini artıracak konu anlatımları veya sorulardan oluşur. Bu aşamada yapılacak düzenleme ve açıklamalar diğer uygulamaların kolaylaşmasını sağlayacaktır.
2.2. Isınma
Kişinin ortama, çalışma grubuna ve sonraki konularla kuracağı ilişkiye alışması ve vücudunu ve zihnini, gelecek çalışmalara hazırlaması için yapılan bir takım hareketlere ısınma denir. Bu aşamadaki yürüyüşlerde; çeşitli tanımlamalar yapılarak, konulara zihinsel ısınma, vücudu hareket ettirerek fiziksel ısınma, gruptaki kişilerin tanınması veya hatırlanmasıyla gruba ısınma ve mekânın gözlenerek ortama ısınma amaçlanmaktadır.
2.3. Oyun
Yaratıcı dramanın oyun aşamasında özgürce oyun oynama ve bu oyunları geliştirme çalışmaları vardır. Belirlenen konunun özelliklerine uygun olarak seçilen oyunlar daha sonraki aşamada ulaşılmak istenen kazanımlara yakın olarak seçilir ve katılan kişilerin konuya ısınmasına katkı sağlar. Yaratıcı drama etkinlikleri sırasında genellikle, bilinen ve evrensel boyutta çeşitli örnekleri olan çocuk oyunları kullanılır. Bu oyunlar çeşitli uygulamalar sırasında bazı değişikliklere uğrar, ele alınacak konuya göre eklemeler ve kısaltmalar yapılabilir. Yaratıcı dramanın oyun aşamasında oynanan oyunlarla elde edilen rahatlık, ileriki aşamadaki rol oynamaya yansımakta ve grupla birlikte paylaşılan oyunlar, diğer paylaşımları da birlikte getirmektedir. Serbestçe oynanan oyunun verdiği özgürlük özellikle çocuk için yaşamın temel ihtiyaçlarından biridir. Oyunla başlayan ve içinde oyun barındıran her tür öğrenme ortamı verimliliği oldukça artırmaktadır. Ulaşılması düşünülen amaca paralel olarak kullanılan çocuk oyunları, kişileri diğer aşamalarda rahat hareket etmeye hazırlamaktadır.
2.4. Doğaçlama
Bir planlama yapılmaksızın, kendiliğinden ortaya çıkan rol oynama olarak açıklanabilir. Yaratıcı drama etkinliklerinde sık kullanılan doğaçlama da, katılımcının kısa bir süre düşünmesine imkân verilip, içinden geldiği gibi oynanması öngörülür. Doğaçlama, kişinin çevresinde karşılaşabileceği olayları önceden, canlandırmasına veya canlandırılanı görüp ona yorum getirme olanağı verdiği için, gerçek yaşamda karşılaşacağı durumlara bir hazırlıktır. Yaratıcı drama etkinliklerinde öğretmenin, o dersin konusuna göre yönlendirmesiyle gelişen doğaçlamalarda bir metne bağlı kalınmaması, çocuğun içinden geldiği gibi rol yapmasını sağlar. Doğaçlamalarda kişi keşfeder, gelişir, buluş yapar, öğrenir.
2.5. Oluşum
Oluşum, bir önceki aşamada yapılan etkinliklerden de beslenerek, önceden tasarlanmamış sonuçların ortaya çıktığı bir aşamadır. Oluşum aşaması rastgele bir sanat ürünü taslağının meydana gelmesiyle sonuçlanabileceği gibi, bir tiyatro tekniği veya eğitimde kullanılan tekniklerle de sonuçlanabilir. Oluşum aşamasında hiç yoktan bir şiir ortaya çıkabileceği gibi, bir karikatür, bir resim, bir öykü, bir günlük veya bir mektup ürün olarak ortaya konulabilir. Katılımcılar etkinlikler sürecindeki gelişime bağlı olarak yaratıcılıklarını ortaya koyacak rastgele bir ürün meydana getirebilirler. Oluşum aşaması planlama yapılırken üzerinde iyi düşünülmesi ve iyi yönlendirmelerle meydana getirilmesi gereken bir aşamadır. Her yaratıcı drama çalışmasında olması gerekmemektedir, özellikle okul öncesi çocuklarla yapılan çalışmalarda oluşumlara ulaşılması zor olabilir.
3. Değerlendirme Aşaması
Yapılan etkinliklerin sonunda bireyin, günün değerlendirmesini yaptığı son aşamadır. Lider sorular çerçevesinde, katılımcılara planlanan programın aşamalarını hatırlatır ve bilgilerinin pekişmesine yardımcı olur. Liderin hedeflediği amacın, sağlamasını yapması açısından değerli bir aşamadır. Özellikle kazanımlara bağlı olarak geliştirilecek sorularla desteklendiğinde, alınan cevaplara göre amaca ulaşılıp ulaşılmadığı bu aşamada anlaşılabilir.