Niçin Yaratıcı Drama?
Yaratıcı dramanın tanımlamasının ne olduğu, ne olması gerektiği ve nasıl bir bakış açısıyla ele alınması gerektiğine dair bir takım yanlışlıklarla karşılaşılmaktadır. Niçin adlandırılırken sadece drama değil de, yaratıcı drama denmesi gerektiği konusunun ele alınması gerekmektedir.
Birbiriyle karıştırılan terim sorunlarının başında, ‘drama’ kavramıyla ‘yaratıcı drama’ kavramının aynı isimle anılması yer almaktadır. Bu terimlerin eş anlamlı kullanılmasının nedeni, çeşitli kaynaklarda bu yönde yazılan yazılar ve özellikle internet kaynaklarında yanlış bilgilendirmelerin olmasıdır. Yaratıcı drama terimi ülkemizde kullanılmaya başlamasından itibaren tiyatro terimleriyle iç içe kullanılmış ve tiyatro terimlerinden yararlanarak geliştirilmiştir. Ancak direk tiyatro yapmak olmadığı için de ayrımların daha net ifade edilmesi gerekmektedir.
Özdemir Nutku’nun Dram Sanatı adlı eserinde; Drama; “eski Yunancada “bir şey yapma” ya da “yapılan bir şey” anlamında kullanılırdı. Bu sözcüğün eski Yunancadaki başka bir anlamı da “oynamak”tır. Ancak antik tiyatronun gelişmesinden bu yana, bu sözcük yalnızca “herhangi bir kimsenin herhangi bir şey yapması” değil, belli bir kimsenin, katılanlara anlamı olan bir şey yapması’dır.” (s. 27) denilerek yüzyıllardır, tiyatro sanatının bir terimi olarak kullanıldığını gösterilmektedir.
Drama terimi, tiyatro sanatından ayrılan yönleriyle çeşitli isimler eklenerek farklı amaçlarla kullanılmıştır. Bunlardan başlıcaları; psikodrama, sosyodrama, eğitici drama ve yaratıcı drama’dır. Bunların her birini, başına gelen terimi kullanmadan ‘drama’ diye adlandırdığımızda ortaya büyük bir kavram kargaşası çıkacaktır. Buna göre dramanın bir çeşidi olan yaratıcı dramanın, drama ile aynı adla anılmaması gerekir. Drama; yaratıcı drama değildir, yaratıcı drama; dramanın bir çeşididir.
Bu ayrımı yapmayan, yaratıcı drama alanında yetişmiş birçok kişi de, anlatım kolaylığı olsun ve yaratıcı drama alanında detaylı bilgi sahibi olmayan kişilere kolayca anlatmak düşüncesiyle, drama terimini yaratıcı drama terimi yerine kullanma kolaylığına kaçmıştır. Amerika’da yaratıcı drama terimi direk kullanılırken, ülkemizde özellikle ‘yaratıcı’ terimine başka anlamlar yüklendiği için kullanmaktan kaçınan kesimler vardır. Ancak bilimsel dilde kullanıldığında, ‘yaratıcı’ teriminin içinde yoktan bir şey var etmek gibi bir durum söz konusu değildir. Yaratıcılık; mevcut birkaç bilgi veya kaynağın bir araya getirilmesiyle, başka bir şeye dönüştürmek anlamını taşımaktadır.
Yaratıcı drama yerine drama teriminin kullanılmasının en büyük zararı da, yanlış algılamaların sonucu olarak, yaratıcı drama dersi için müracaat eden kişilerden, tiyatro gösterisi yapılmasının istenmesidir. Drama terimini tiyatro ile eşdeğer gören bu algılama sonucunda, eğitim sisteminde birçok yanlış uygulama ile karşılaşılmaktadır. Özellikle özel okul yöneticileri son zamanlarda moda değer haline gelen yaratıcı drama’yı bir yerlerden duymaları veya velilerden gelen yoğun istek nedeniyle yaratıcı drama eğitimlerini programlarına alarak okula prestij yüklemeye çalışmaktadırlar. Ancak drama terimiyle sıkça karşılaşmaları ve tiyatro ile özdeş bir düşünce yapısı geliştirdikleri için eğitim yerine, gösteri beklentisi ile hareket etmektedirler. Oysa yaratıcı drama grup içinde yaşanan bir eğitim çalışmasıdır ve sahneleme kaygısı olmadan gerçekleşmektedir.
Uzun yıllardır yaratıcı drama eğitimi almadan, “ben drama öğretmeniyim” diye okullara başvuran, alaylı veya okullu tiyatro eğitimi almış kişilerin dayattığı anlayışlar sonucunda, yaratıcı drama eğitimlerinde de sahneleme yapılacağı, bakış açısının gelişmesine neden olunmuştur. Yaratıcı drama uzman eğitmeni ve rehber öğretmen olarak dinlediğim velilerden genellikle “çocuğumu okulda drama eğitimine yolladım, birkaç derse katıldı artık gitmek istemiyor” yönünde şikâyetler olmuştur. Bu yaratıcı drama eğitimini veren kişiler araştırıldığında, genelde yukarıda bahsettiğimiz pedagojik bilgisi olmayan, yaratıcı drama eğitimi almamış, öğrenciyi sahneye hazırlayan ve bunun için ezber vb. bir takım zorlamalarda bulunan tiyatro kökenli arkadaşlarımız karşımıza çıkmaktadır. Bu arkadaşların başvururken tiyatro eğitimi vereceklerini yöneticilere ve velilere bildirmeleri gerekmektedir. Yaratıcı drama eğitimi almış kişiler, okul yönetimleriyle anlaşırken; bir tiyatro gösterisi hazırlamayacaklarını baştan belirtmekte ve yaratıcı dramanın grup içinde yaşanıp, kişinin farklı alanlarda kişisel gelişimine katkı sağlayan, bir öğretim yöntemi olduğunu anlatarak, yöneticileri ve velileri ikna etmeye çalışmaktadırlar.
Tiyatro alanından yetişen, yıllardır okullarda drama eğitimi verdiğini söyleyen ve yaptıklarında bir eksiklik olduğunu fark ederek, bizlerden yaratıcı drama eğitimi almak için çalışmalarımıza katılan öğrencilerimizin, aldıkları birkaç kurluk eğitimler sonunda “biz yıllardır yanlış yapıyormuşuz” sözlerini sık sık duymamız nedeniyle bu yanlış algılamaların ortadan kaldırılması gerektiğini düşünmekteyiz.
Öncelikle eğitimcilerin ve eğitim yöneticilerinin terimleri dikkatle kullanması, yaratıcı drama eğitmeni yetiştirilme süreçlerini iyi bilmesi ve görevlendirecekleri kişilerde, yeterli bir sertifika olduğunu dikkatle kontrol etmesi gerekmektedir. Yaratıcı drama liderlik eğitimi; Talim Terbiye Kurulu’nun belirlediği 320 saatlik ve 6 aşamadan oluşan bir süreçte gerçekleşmektedir. Bu sürecin sonunda bir proje hazırlanmakta ve Milli Eğitim Müdürlüğü gözetiminde yapılan sınav sonucunda sertifika verilmektedir. Yaratıcı drama eğitmeni olarak görev almak isteyen kişilerin Milli Eğitim Müdürlüğünün onay ve mührü olan bu sertifikasının ve projesinin kontrol edilmesi, iyi bir referans olacaktır. Özellikle ortaya konulan projede, pedagojik bilgi birikiminin anlaşılması için; eğitim, öğretim, eğitim psikolojisi ve gelişimle ilgili olarak yaptığı araştırmalara göz gezdirildiğinde, yaratıcı drama eğitimi verecek kişinin düzeyi daha iyi anlaşılacaktır.
Birçok kurum, yaratıcı drama öğretmeni olarak çalıştırdığı kişiye sigorta yaptırmamak ve düşük ders ücreti vererek durumu idare edip, velilere “bizde de yaratıcı drama eğitimi var” demek için yukarıda belirttiğimiz sertifika ve proje olmasına dikkat etmeyerek, öğrencilerin belki de ilk anda fark edilmeyecek birçok psikolojik zarara uğramasına neden olmaktadır. Hem velilerin, hem okul öğretmen ve idarecilerinin yaratıcı drama öğretmeni olarak derse giren kişiyle ilgili araştırma yaparak, nereden mezun olduğu konusunda sorgulama içinde olması gerekir. Kurumsal ismi olan birçok özel okulda, ismi çok öne çıkmış yaratıcı drama öğretmenlerinin, ellerinde bir sertifika ve proje olmadan, kadroları başka birimlerde çalışılıyor gösterilerek, görevlendirildiği bilinmektedir. Kurumun övünerek ön plana çıkardığı bu kişilerin; çocukların bir kısmını etkinlik yaparak eğlendirirken, bir kısmına da travma yaşattığının ne kendileri, ne de yöneticileri farkındadır.
Yaratıcı drama bir süreçtir ve her biri bağımsız uygulama olan, o anda yaşanıp, sadece grup üyeleriyle paylaşılan, başkalarına sahnede gösterme ihtiyacı duyulmayan bir uygulamadır. Yaratıcı drama süreçlerinde kişinin ortaya koyduğu doğaçlamalar ve roller ile oluşan sanatsal ve el becerisi gerektiren ürünler, kişiye ve gruba göre güzeldir. Çünkü baştan beri yaşanan ve hatırlanan süreçle birlikte ele alındığında, güzel olarak değerlendirilir. Bu süreçte yapılan role ve oluşturulan diğer ürünlere ilişkin eleştiri yapılmamalı ve teşvik edici, destekleyici konuşmalar yapılmalıdır. Belki sonuç değerlendirmesinde birkaç tavsiyeyle daha güzel ürünler ortaya çıkmasına katkı sağlayıcı söz yeterli olur.
Yaratıcı dramayı iki boyutta ele almak önemlidir. Bunlar öğretim boyutu ve eğitim boyutu. Öğretim boyutunda herhangi bir ders konusu veya ünite öğretilirken, kullanılan yaratıcı drama yöntem ve teknikleri anlaşılmalıdır. Eğitim boyutunda ise; kişide meydana getirilecek davranış değişikliği anlaşılmalıdır.
Öğretim yöntemi olarak, herhangi bir ders (Türkçe, sosyal bilgiler, Fen Bilgisi, hayat bilgisi, matematik, tarih vb.) veya ünitedeki drama uygulamalarını anlıyoruz. Yaratıcı drama uygulamaları sırasında bütün duyu organları ve duygular devreye girdiği için, öğrenme kalıcı hale gelmekte, kolay kolay unutulmamaktadır.
Eğitim boyutunu ele alacak olursak öncelikle aklımıza gelmesi gereken bireyin gelişimi ile ilgili olumlu adımlar olmalıdır. Önce de kısaca ele aldığımız gibi kendini tanıyan, kendine güvenen, olayların sonucunu tahmin edebilecek, risklerin farkında olan, iletişim becerileri gelişmiş, her alandaki farkındalığı artmış, toplumda ve dünyada geçerli değerlerin farkında olan bireyler yetişmesine yaratıcı dramanın katkısı kuşkusuz yüksektir. Bireylerin bu nitelikleri oynayarak ve yaşayarak elde edebileceği tek ortam, belki de sadece yaratıcı drama çalışmalarında sağlanabilir. Birey “mış gibi” yaparak girdiği bir yaşantıda veya rolde ilerde karşılaşabileceği olayların farkına varıp, olası çözüm yolları üreterek bir tecrübe kazanmakta ve başkalarının bulduğu çözümleri de izleyerek dağarcığına birçok veriyi kaydetmektedir. Yaratıcı drama sırasında geçirilen ve paylaşılan bu yaşantılar, eğitiminin bir parçası olarak tüm hayatı boyunca kullanacağı örnek olaylarla geçmektedir.
Yaratıcı drama uygulamalarında belirli aşamaların izlenmesi, sonuçta elde edilecek verimi artırmaktadır. Bu aşamalar düzenli uygulandığında katılan kişiler bu sisteme alışmakta ve konuya dikkati daha fazla yoğunlaşmaktadır. Bu aşamalar Hazırlık, ısınma, oyun, doğaçlama, oluşum, değerlendirme olarak 6 ana başlıkta ele alınmakta, aralarda plan doğrultusunda çeşitli etkinlikler yer alabilmektedir.
Hazırlık
Planın içeriğinin hazırlanması yanında, yaratıcı drama çalışmasında kullanılacak malzemelerin ve sınıf ortamının hazırlanması gibi çalışmalar yer almaktadır.
Isınma
Bu aşama kişinin ortama ve çalışma grubuna ısınmasını öncelikle ele alır. Bunun yanında vücudun ısınmasını ve sonraki aşamalara zihinsel olarak ısınmayı da amaçlamaktadır. Bu aşamada yapılanlar genellikle tanımlanmış yürüme egzersizleri, müzik eşliğinde hareketler ve dans ile vücudu ısıtma egzersizleridir.
Oyun
Aslında ısınma aşamasının bir parçasıdır. Amacı; ısınmada olduğu gibi vücudun hazırlanması, ortama, çevreye ve sonraki aşamalara hazırlıktır. Çalışma grubuyla daha yakın temas ve ortama daha fazla kaynaşma ile birlikte, çalışmaya gelmeden önce geçen diğer olaylardan tamamen uzaklaşmayı sağlayan bir aşama olarak ele alabiliriz. Çünkü bu aşamada bilindik çocuk oyunları konuya uygun olarak düzenlenerek oynanmakta, buz kırıcı etkinlikler olarak kullanılmaktadır. Bu oyunlar çocuğun her zaman oynadığı oyunlardır, öğretim sırasında da karşısına çıktığı için keyifle katılmaktadır. Yetişkinler ise eskiden oynadığı oyunlarla karşılaştığı için rahatlıkla katılmaktadır.
Doğaçlama
Tanımlamaları daha az verilmiş yaşantı durumlarının, tiyatro tekniklerinden de yararlanılarak canlandırılmasıdır. Bu aşama iyi programlanmalı ve öğrenmeye katkı sağlayacak veriler elde edilmesi sağlanmalıdır. Doğaçlama aşamasında elde edilen verilerin bir sonraki aşamada kullanılması söz konusudur.
Oluşum
Yaratıcı drama çalışmalarının meyvesi olarak ele alınabilinecek ve sonuç ürünün elde edildiği aşama, oluşum aşamasıdır. Önceden tanımlaması ve sınırları belirlenmemiş ancak, önceki aşamalardan esinlenilerek belirlenen sanat alanlarındaki (resim, şiir, heykel, kolaj vb.) örneklerin veya diğer becerilerin ortaya konduğu bir aşamadır. Doğaçlama aşamasında elde edilen veriler ve önceki aşamaların birikiminden de yararlanarak, bu aşamaya gelindiğinde sonucu önceden bilinemeyen ürünler bu aşamada oluşmakta ve bireyler yaratıcılıklarını bu aşamada ortaya koymaktadır. Örneğin hiç sanatla uğraşmamış birisinin yaratıcı drama sürecindeki ortama yoğunlaşması sonucunda, yazdığı şiiri beğenmesi veya resim yapması kendiyle ilgili olumlu düşünceler geliştirmesine neden olmakta, küçükte olsa yaratıcılığını fark etmesi, bu aşamada gerçekleşmektedir.
Değerlendirme
Yaratıcı drama sürecine katılan kişilerin süreçte neler yaşadığı ve neler öğrendiğinin fark edildiği aşama değerlendirme aşamasıdır. Değerlendirme aşaması bir yönüyle pekiştirme gerçekleşen bir aşamadır. Yapılan planın kazanımlarına göre sorulan açık uçlu sorularla, grupta gerçekleşen öğrenme düzeyi belirlenir.
Bu anlatılanlar ışığında yaratıcı dramanın çoğunlukla anlaşıldığı gibi, eğlenceli ve oyun oynanan bir aktivite olarak algılanması anlayışı yerine, önemli bir öğretim ve eğitim yöntemi olarak kavratılması gerekmektedir. Yaratıcı drama eğlendirirken öğreten bir sistem olarak ele alınmalıdır. Yaratıcı drama uygulamaları, birbiriyle ilgili ve birbirini takip eden aşamalardan oluşan bir plan çerçevesinde yürütülmelidir. Sadece eğlendirip oyun oynatarak, bir biriyle ilgisi olmayan etkinliklerin rastgele uygulamalarının olduğu çalışmalar, yaratıcı drama olarak adlandırılmamalıdır.
https://mektepligazete.com/haber/detay/nicin_yaratici_drama
Etiketler: @, çocuk, drama, eğitim, öğretim, Yaratıcı Drama